„Regulacje prawne w bioetyce – zmiany w ustawodawstwie 2020–2022” to tytuł wykładu, jaki wygłosił radca prawny Artur Gontarczyk w ramach Wiosennej Szkoły Bioetyki, a który udostępniono właśnie w serwisie YouTube na kanale Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki.
Artur Gontarczyk w czasie wykładu przywołał historyczne zmiany w polskim prawodawstwie dotyczące ochrony ludzkiego życia – m.in. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 1997 r. o niezgodności z przepisami konstytucyjnymi tzw. przesłanki społecznej do aborcji (gdy kobieta ciężarna znajduje się w ciężkich warunkach życiowych lub trudnej sytuacji osobistej). – Trzeba docenić ówczesnych sędziów Trybunału Konstytucyjnego, w tym sprawozdawcę – prof. Andrzeja Zolla, że potrafili napisać uzasadnienie do tak bardzo ważnego orzeczenia, bazując tylko na dwóch bardzo ogólnych przepisach konstytucji stalinowskiej z 1952 r. – mówił radca prawny, podkreślając, że to orzeczenie było początkiem doktryny prawniczej dotyczącej kwestii bioetycznych w polskim systemie prawnym.
Omawiając orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 2020 r. w sprawie tzw. eugenicznej przesłanki do aborcji, Artur Gontarczyk zwrócił uwagę, że wnioskodawca oparł swój wniosek o artykuł 30 Konstytucji mówiący o tym, że „godność jest źródłem praw i obowiązków”, a Trybunał orzeczenie oparł o artykuł 38, który mówi o tym, że „życie podlega ochronie”. Radca prawny zaznaczył, że wyrok budzi kontrowersje w środowisku prawniczym z powodu m.in. zdań odrębnych sędziów czy sposobu procedowania. Podkreślił, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zmieniło prawo karne. – Artykuł 152 Kodeksu karnego mówi kiedy czyn aborcji jest karalny. Orzeczenie TK zmieniło zakres znaczeniowy i przestrzeń oddziaływania tego artykułu, co też jest krytykowane przez przeciwników tego wyroku – dodawał.
W czasie wykładu radca prawny przywołał też modyfikacje przepisów o wykonywaniu zawodu lekarza. Zwrócił uwagę, że Polska jest jednym z ostatnich krajów w Europie, który nie ma przepisów dotyczących składania oświadczeń pro futura, czyli na przyszłość. Chodzi m.in. o pacjentów, którzy jako zdrowi i świadomi mogliby składać deklaracje, jak należy postępować z nimi na wypadek choroby, albo wyznaczyć w tym celu pełnomocnika. Sąd Najwyższy w 2005 r. stwierdził, że jeżeli takie oświadczenie zostało złożone (było jasne i łatwe do zinterpretowania), to lekarz powinien uwzględnić je w procesie leczenia. W 2015 r. zapadło orzeczenie, które usankcjonowało decyzję pełnomocnika ustanowionego przez rodziców dla dziecka. – Oba orzeczenia są krytykowane ze względu na fakt, że nie ma przepisów prawa stanowionego – to jest wymysł doktryny – mówił Artur Gontarczyk. Zaznaczył także, że w 2021 r. z biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął projekt wprowadzenia instytucji pełnomocnika pro futura – aktualnie analizowany jest w ministerstwie zdrowia.
Wykładowca poruszył też problem ujawnienia tajemnicy lekarskiej po śmierci pacjenta. W znowelizowanej ustawie o zawodzie lekarza rozszerzono możliwość skorzystania z takiej opcji. Naczelna Rada Lekarska zaskarżyła taką możliwość do Trybunału Konstytucyjnego, ale sprawa nie została jeszcze rozpoznana.
Radca prawny zwrócił uwagę także na konieczność zmiany Kodeksu Etyki Lekarskiej, którego przepisy nie przystają już do współczesnych realiów.
Cały wykład dostępny jest na kanale Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki na YouTube:
Wiosenna Szkoła Bioetyki to program szkoleń eksperckich dla bioetyków, naukowców z różnych dziedzin, personelu medycznego, studentów oraz wszystkich zainteresowanych, którzy w swojej pracy i środowisku spotykają się z tematami bioetycznymi. Druga jej edycja zaplanowana jest w dniach 14-16 kwietnia 2023 r.
Wiosenna Szkoła Bioetyki to jeden z projektów w ramach powstałej w Krakowie Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki, której celem jest popularyzacja nauki, rozwój bioetyki i edukacji bioetycznej w Polsce, a także promocja wiedzy i badań naukowych w zakresie nauk przyrodniczych i medycznych, które są nieodłącznie związane z licznymi, wciąż nowymi dylematami natury etycznej.
Interdyscyplinarna Akademia Bioetyki została objęta honorowym patronatem Ministra Edukacji i Nauki. Projekt jest dofinansowany ze środków budżetu państwa w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki.
Szczegóły na www.akademiabioetyki.pl.