53-letni mężczyzna z Niemiec jest kolejną osobą zarażoną HIV, w której organizmie nie stwierdzono obecności wirusa po terapii komórkami macierzystymi od dawcy.
Mężczyzna pozostaje anonimowy – w mediach mówi się o nim jako o „pacjencie z Düsseldorfu”. O jego skutecznym leczeniu informowano już w 2019 roku, ale wówczas trudno było jeszcze ostatecznie stwierdzić, czy to tylko remisja choroby czy zupełne z niej wyleczenie. Nowe szczegóły opublikowano 21 lutego na łamach czasopisma „Nature”.
Powszechną metodą leczenia osób zakażonych wirusem HIV jest terapia antyretrowirusowa, którą stosuje się w celu obniżenia poziomu wirusa do prawie niewykrywalnego i zmniejszenia ryzyka zakażenia innych osób – jednak rezerwuary wirusa pozostają w ciele pacjenta i zakażenie, choć mało prawdopodobne, jest możliwe. Terapia zastosowana u „pacjenta z Düsseldorfu” całkowicie wyeliminowała rezerwuary wirusa z jego organizmu i od 2018 roku nie ma u niego potrzeby stosowania leczenia antyretrowirusowego. .
Wyleczony pacjent zakażony HIV miał zdiagnozowaną ostrą białaczkę szpikową. W 2013 roku u pacjenta zniszczono nowotworowe komórki szpiku kostnego i wykonano przeszczep komórek macierzystych szpiku pobranych od innego dawcy. Komórki te zawierały mutację genetyczną, która zapobiega ekspresji białka powierzchniowego CCR5 na powierzchni komórki. HIV1 wykorzystuje to białko, aby dostać się do komórek odpornościowych, więc mutacja sprawia, że komórki są skutecznie odporne na tego wirusa, który nie ma jak się do nich dostać.
Naukowcy podkreślają, że w momencie rozpoczęcia terapii „pacjent z Düsseldorfu” miał wyjątkowo niski poziom wirusa HIV dzięki stosowaniu terapii antyretrowirusowej Zatem ważne są oba te czynniki – terapia przeciwretrowirusowa i przeszczep komórek macierzystych z mutacją CCR5. Nie wiadomo do końca, czy wpływu na wyeliminowanie HIV nie miała także chemioterapia stosowana przy białaczce.
Podobną i równie skuteczną terapię zastosowano po raz pierwszy u Timothy’ego Raya Browna – pacjenta z Berlina, który w 2007 roku przeszedł przeszczep szpiku kostnego w celu leczenia ostrej białaczki. Naukowcy nie sądzą jednak, aby przeszczepy szpiku kostnego były powszechnie stosowane u osób zarażonych HIV, które nie mają białaczki, ze względu na wysokie ryzyko związane z procedurą, a w szczególności prawdopodobieństwo, że przeszczep komórek zostanie odrzucony przez organizm biorcy. Co więcej, wyłączenie receptora CCR5 może upośledzać prawidłowe działanie układu odpornościowego. Obecnie prowadzone są prace nad zastosowaniem własnych komórek macierzystych pacjentów i modyfikowanie ich w celu uzyskania korzystnej mutacji CCR5.