Podano prawdopodobną przyczynę śmierci Dawida Benneta – pacjenta, któremu na początku stycznia 2022 r. po raz pierwszy w historii przeszczepiono serce od zmodyfikowanej genetycznie świni. Najprawdopodobniej do śmierci pacjenta przyczyniła się infekcja wirusem odzwierzęcym, który dostał się do organizmu pacjenta wraz z sercem pobranym od świni.
Mężczyźnie cierpiącemu na skrajną niewydolność oraz arytmię serca nie można było zaoferować innej terapii, w tym leczenia za pomocą sztucznego serca czy przeszczepu od ludzkiego dawcy. Z tego powodu pacjent poddał się innowacyjnej i bardzo ryzykownej eksperymentalnej transplantacji świńskiego serca pochodzącego od genetycznie zmodyfikowanego zwierzęcia. Transplantację przeprowadzono na początku stycznia 2022 r. w centrum medycznym Uniwersytetu Maryland w USA.
Początkowo u pacjenta nie występowały żadne negatywne objawy, które by mogły być wywołane przeszczepem organu. Jednak po 6 tygodniach od zabiegu u pacjenta pojawiły się niepożądane symptomy, które ostatecznie doprowadziły do śmierci po dwóch miesiącach od operacji. Już po śmierci pacjenta, w jego krwi wykryto świńskiego cytomegalowirusa, który – według przypuszczeń – znajdował się w przeszczepionym sercu, a którego nie wykryto, mimo badań przesiewowych wykonanych pod tym kątem – naukowcy doskonale wiedzieli, że jednym z największych zagrożeń przy przeszczepach odzwierzęcych, poza kwestią odrzucenia samego przeszczepu, są zagrażające człowiekowi wirusy odzwierzęce.
Obecność wirusa była dla badaczy tak dużym zaskoczeniem, że po 20 dniach powtórzono badanie, aby wyeliminować możliwość pomyłki czy kontaminacji obcym materiałem biologicznym.
Jak podaje zespół badawczy, wykrycie obecności wirusa jest dopiero pierwszym etapem śledztwa w sprawie określenia przyczyny śmierci pacjenta: nie ma jeszcze dowodów na to, że wirus wywołał infekcję.
Cytomegalowirus nie jest ewolucyjnie przystosowany do wnikania do organizmu człowieka. Jednak, gdy wirus dostał się już do organizmu pacjenta, konsekwencje były bardzo poważne. Organizm ludzki immunologicznie nie jest przystosowany do zwalczania tego typu wirusów zwierzęcych, a dodatkowo układ odpornościowy pacjenta był osłabiony lekami immunosupresyjnymi. Wirus nie napotkał stanowczej reakcji immunologicznej i mógł się replikować w sposób niekontrolowany, co w konsekwencji mogło spowodować śmierć pacjenta.
Specjaliści nie są jeszcze pewni czy wirus był tylko jednym z elementów, które doprowadziły do zgonu, czy był jego kluczową przyczyną. Paradoksalnie, wiadomość ta jest pozytywna dla świata ksenotransplantologii, ponieważ daje nadzieję na kontynuację ksenoprzeszczepów od zmodyfikowanych genetycznie zwierząt. Samo serce nie zostało odrzucone przez organizm pacjenta. Możliwe zatem, że dokładniejsze badania narządów połączone z dalszymi pracami badawczymi, doprowadzą ostatecznie do pomyślnego przeszczepiania zmodyfikowanych genetycznie narządów od świń.
David Bennett, który cierpiał na skrajną niewydolność serca, zmarł 8 marca 2022 r. – dokładnie dwa miesiące od przeszczepu. Mężczyzna nie kwalifikował się do przeszczepu ludzkiego organu ani do terapii za pomocą sztucznego serca. Pionierski, eksperymentalny przeszczep serca od zmodyfikowanej genetycznie świni, na który zgodził się pacjent, był – ze względu na jego stan kliniczny – jedyną dostępną alternatywą, która mogła pozwolić na przedłużenie jego życia.
Zabieg ksenotransplantacji został przeprowadzony przez interdyscyplinarny zespół specjalistów z Uniwersytetu Maryland w Baltimore. Zwierzę użyte jako dawca narządu, zostało wcześniej przebadane i pozytywnie zatwierdzone przez nadzorującą eksperyment Agencję ds. Żywności i Leków (FDA). Świnie zostały wyhodowane przez firmę Revivicor, której założeniem jest komercyjna produkcja genetycznie zmodyfikowanych organów do ksenotransplantacji i której produkty uzyskały zgodę ze strony FDA na użycie ich w celu terapeutycznym.
W celu zapobiegnięcia odrzucenia serca przez układ immunologiczny pacjenta, świnia została poddana specjalnej modyfikacji genetycznej: wyłączono trzy geny zwierzęcia, które kodują białka będące celami molekularnymi dla ludzkiego układu immunologicznego. Dodatkowo, do DNA świni wstawiono aż sześć ludzkich genów w celu ułatwienia przyjęcia ksenotransplantu (przeszczepu odzwierzęcego) przez człowieka. Ostatnia modyfikacja polegała na uniewrażliwieniu przeszczepionego organu na działanie czynników wzrostu, co jest konieczne aby serce, pobrane od mogącej osiągnąć 400 kilogramów świni, nie rosło dalej w organizmie biorcy.
Sam przeszczep organu pochodzenia zwierzęcego nie był niczym nowym. Jednym z pierwszych przeszczepów międzygatunkowych był przeszczep serca pawiana wykonany u noworodka w 1984 r. (po zabiegu dziecko przeżyło 21 dni). Późniejsze próby przeszczepów odzwierzęcych również były zakończone niepowodzeniem, ze względu na silną reakcję immunologiczną biorców, których organizm odrzucał takie przeszczepy; pojawiał się także problem wirusów odzwierzęcych. W 2021 roku nastąpił przełom: po raz pierwszy dokonano przeszczepu nerki od genetycznie zmodyfikowanej świni. Z przeszczepem serca od wyprodukowanej przez Revivicor świni wiązano ogromne nadzieje ze względu na niedobór ludzkich narządów do przeszczepów. Po przeszczepie 57-latek zażywał indywidualnie dobrane leki immunosupresyjne.
Ksenotransplantacja, czyli przeszczep międzygatunkowy, może być jedną z dróg do rozwiązania problemu braku organów i ich dużego zapotrzebowania. Niektóre źródła podają, że z powodu niewystarczającej liczby dawców dziennie umiera do 17 osób.