Wojna prowadzona przez kompetentną władzę, która kieruje się dobrą intencją i czyni to dla słusznej przyczyny – to klasyczne kryteria wojny sprawiedliwej na jakie wskazał dr Tomasz Terlikowski w czasie kolejnego wykładu z cyklu Bioethics Lab organizowanego przez Interdyscyplinarną Akademię Bioetyki. Filozof zwrócił uwagę, że rosyjskiego ataku na Ukrainę nie da się usprawiedliwić, natomiast obronę Ukraińców jak najbardziej można zakwalifikować jako wojnę sprawiedliwą.
– Konieczne jest wypracowanie moralnej oceny godziwości pokojowych, międzynarodowych interwencji militarnych, które mogą rodzić zło, ale których zaniechanie może rodzić jeszcze większe zło – mówi dr Tomasz Terlikowski w czasie wykładu „Czy wojna może być sprawiedliwa?” w ramach cyklu Bioethics Lab organizowanego przez Interdyscyplinarną Akademię Bioetyki zwracając uwagę, że całkowite odrzucenie jakiejkolwiek formy rozważań o wojnie sprawiedliwej czy godziwej moralnie jest w pewnym sensie odrzuceniem rozróżnienia między agresorem a ofiarą.
Dr Terlikowski przywołał klasyczne kryteria wojny sprawiedliwej powołując się na myśl św. Tomasza z Akwinu. Jest to wojna prowadzona przez kompetentną władzę, która kieruje się dobrą intencją i czyni to dla słusznej przyczyny. O. Tadeusz Ślipko SJ dodawał, że „dobra intencja” oznacza traktowanie wojny jako kroku ostatecznego oraz, że istnieje możliwość pozytywnego zakończenia wojny, a intencją prowadzących wojnę jest ograniczenie liczby ofiar czy ochrona ludności cywilnej. Jezuita wyjaśniał, że „słuszna przyczyna” to prawo do zachowania własnej niepodległej egzystencji, do integralności terytorialnej i swobodnego rozwoju gospodarczego, duchowego i kulturowego.
Analizując aktualną agresję Rosji na Ukrainę dr Tomasz Terlikowski stwierdził, że rosyjskiego ataku nie da się usprawiedliwić, natomiast obronę Ukraińców jak najbardziej można zakwalifikować jako wojnę sprawiedliwą. Filozof podkreślił, że nie wszystkie metody stosowane w czasie wojny sprawiedliwej są sprawiedliwe. Do zasad sprawiedliwych metod w czasie wojny należą nietykalność niewalczących, nietykalność cywilów, potępienie działań odwetowych (chodzi o niszczenie celów cywilnych za zniszczenie wojskowych), potępienie nieadekwatnych działań (np. stosowanie broni masowego rażenia).
Celami wojny sprawiedliwej są odrzucenie zagrożenia, przywrócenie sprawiedliwości, uniemożliwienie dalszych działań agresorowi, zmiana reżimu władzy (wyjątkowo).
Na koniec dr Tomasz Terlikowski zwrócił uwagę na kilka kwestii bioetycznych. Pierwszą jest postępująca dehumanizacja i depersonalizacja wojny. – Sztuczna inteligencja kieruje się w procesach decyzyjnych wyłącznie algorytmami skuteczności, a nie kategoriami moralnymi – zaznaczył filozof dodając, że automatyzacja podejmowanych decyzji w procesie działań militarnych prowadzi także do rozmycia odpowiedzialności konkretnych osób, za konkretne decyzje, co bardzo utrudni pociąganie ich do odpowiedzialności. Jako drugą kwestię dr Terlikowski wskazał na zasadę, że osoby poddające się w czasie wojny zyskują prawa cywilów – np. jeńcy wojenni mają prawo do opieki medycznej. Filozof postawił też pytanie o samobójstwo i eutanazję w sytuacjach szczególnych. Zaznaczył, że na poziomie filozofii klasycznej nie można sformułować zasady i norm, które by mówiły czy i w jakich okolicznościach takie działania mogłyby być moralnie dopuszczalne.
Wykład „Czy wojna może być sprawiedliwa?” jest dostępny w serwisie YouTube na kanale Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki. Na wtorek 26 kwietnia o godz. 19.00 zaplanowana jest sesja Q&A, w czasie której ekspert będzie na żywo odpowiadał na pytania nadesłane na adres [email protected].
Dr Tomasz Terlikowski jest filozofem, dziennikarzem i publicystą. W 2003 r. obronił doktorat z filozofii na UKSW „Lwa Szestowa krytyka europejskiej filozofii racjonalistycznej”. Publikował w licznych tytułach prasowych i internetowych, prowadził wiele programów radiowych i telewizyjnych. Aktualnie współpracuje z dziennikiem „Rzeczpospolita”, „Tygodnikiem Solidarność”, Telewizją Republika, RMF FM i Radiem Profeto, w portalu deon.pl prowadzi podcast „Tak myślę” o bioetyce, religii, Kościele, cywilizacji i ewangelizacji. Jest autorem kilkudziesięciu książek, m.in.: Moralny totalitaryzm. Bioetyczne dylematy współczesności, Prawo do życia. Zdradzona nadzieja, Nowa kultura życia. Apologia bioetyki katolickiej, Jak rozmawiać o zapłodnieniu in vitro, Jak rozmawiać o antykoncepcji, Czego księża nie powiedzą Ci o antykoncepcji? Niewygodna prawda Humanae vitae.
Bioethics Lab to nowatorski dwuletni cykl spotkań kierowany głównie do międzynarodowej społeczności bioetyków i naukowców z różnych dziedzin oparty o interdyscyplinarne wykłady wybitnych ekspertów. Dostęp do dyskusji i wykładów jest bezpłatny, otwarty dla wszystkich zainteresowanych, w tym studentów.
Bioethics Lab to jeden z projektów w ramach powstałej w Krakowie Interdyscyplinarnej Akademii Bioetyki, której celem jest popularyzacja nauki, rozwój bioetyki i edukacji bioetycznej w Polsce, a także promocja wiedzy i badań naukowych w zakresie nauk przyrodniczych i medycznych, które są nieodłącznie związane z licznymi, wciąż nowymi dylematami natury etycznej.
Interdyscyplinarna Akademia Bioetyki została objęta honorowym patronatem Ministra Edukacji i Nauki. Projekt jest dofinansowany ze środków budżetu państwa w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki.
Szczegóły na www.akademiabioetyki.pl.